3-6 YAŞ ÇOCUKLARIN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ
3-6 yaş aralığı çocuğun kişiliğinin ana hatlarının oluşması sebebiyle önemli bir yaş dilimidir. Bundan dolayı bu dönemdeki çocukların yaş özelliklerini bilmek ve bu özelliklere uygun davranışlarda bulunmak çocuğun sağlıklı gelişimine önemli katkı sağlamaktadır.
Gelişim çocuğun; öğrenmesi, anlaması, duyması, konuşması, etrafıyla ve kendisiyle ilişkileri, yürümesi, el kol hareketleri, oyunları gibi özelliklerini kapsayan bir süreçtir. Anne karnında başlar ve ömür boyu devam etmektedir. Gelişim bilişsel, duygusal-sosyal, dil gelişimi ve bedensel (motor), alanları olmak dört gelişim alanında gerçekleşmektedir. Bu alanların herhangi birisindeki olumlu ya da olumsuz etki diğer gelişim alanlarını da etkilemektedir.
1-BİLİŞSEL GELİŞİM
3-6 yaş dönemindeki çocuk artık bilişsel gelişim evresinde dil ve sembolik düşünce yeteneğini kazanmıştır. Bu dönemde çocuk gördüğü şeylerin etkisi altındadır ve benmerkezcidir.
· Nesneler arasındaki ilişkileri anlayabilir, eşleştirme yapabilirler.
· Uzun-kısa ayırımını yapabilirler.
· Basit-somut sınıflandırmalar yapabilirler (yiyecek, giyecek, hayvan gibi).
· Yaş ilerledikçe sayıları görsel olarak tanıyıp ezberleyebilirler.
· 5-6 yaşta haftanın günlerini sıralayabilirler.
· Dinlediği bir öyküdeki bir kaç ana noktayı tekrar edebilirler.
· Yaşı ilerledikçe ana renklere ara renkleri de ilave edebilirler.
· 5-6 yaşa doğru dikkat süresi de artar.
· Yaşına uygun yap-bozları yapabilirler.
BİLİŞSEL GELİŞİME NASIL KATKI SAĞLANIR?
Kâğıda üçgen, kare, daire resimleri çizerek aynılarını çocuğunuzdan çizmesini isteyebilirsiniz.
Çocuğunuzla birlikte eşyalarının, giysilerinin, oyuncaklarının renklerini söyleyebilir, sayılarını sayabilirsiniz.
Her gün çocuğunuza belirli bir süre ayırarak yaratıcılığını geliştiren oyunlar oynayabilirsiniz (yaşına uygun puzzle, lego vs.)
Yaşına uygun "iki resim arasındaki farkı bulma", "labirent tamamlama", "bulmaca" gibi oyunlar oynayabilirsiniz.
Sizin gözetiminiz altında, sizin çizdiğiniz şekilleri (önce düz çizgiden başlayarak) makasla kesebilir sonra bunları yapıştırabilirsiniz.
Tam insan parçalarının olduğu resimler çizebilirsiniz.
Nesneler üzerinden zıtlık ve eş kavramlarını öğreten oyunlar yaratabilirsiniz.
2- DUYGUSAL-SOSYAL GELİŞİM
Çocuğunuzun fiziksel ve bilişsel gelişimi sürerken aynı zamanda sosyalleşmeye de devam etmektedir. 3-6 yaş arası çocuklar bedenen, zekâ ve kişilik bakımından hızla büyümektedirler. Aynı zamanda geçmiş dönemlerde kazandıkları güven ve bağımsızlık duygularına paralel olarak çevrelerini genişletmekte, keşifler yapmaktadır.
Bu yaşlarda çocuklar arkadaş edinebilir, grup oyunu oynayabilir, işbirliği yapabilirler.
Size bazı basit ev işlerinde yardımcı olabilirler.
Çevresindeki insanlara "günaydın, hoşça kal" gibi selamlaşma kelimeleri kullanabilirler.
Sıra bekleyebilirler.
Sorumluluk alabilir, aldığı sorumlulukları yerine getirebilirler.
Kurallara uygun davranabilirler.
Duygularını paylaşabilirler (üzgünüm, mutluyum).
Oyun kurup kuralları belirleyebilirler.
Ailesinden ayrılabilirler (okul vs. gibi durumlarda).
Etrafındaki yetişkinleri taklit edebilirler.
Eşyalarını, oyuncaklarını paylaşabilirler.
DUYGUSAL-SOSYAL GELİŞİME NASIL KATKI SAĞLANIR?
Çocuğunuzu diğer yaşıtlarıyla ve insanlarla iletişim kurabileceği sosyal alanlara götürebilirsiniz.
Ev içinde sorumluluk almasını sağlayabilirsiniz; örneğin yemek masasını hazırlamada yardım, oyuncaklarını kendi başına toplaması gibi.
Gün içinde yaşadığı olayları, okulda neler yaptığını anlatmasını isteyebilirsiniz. Bu sayede düşünme becerisini geliştirmesine yardımcı olabilirsiniz.
Cinsel kimlik gelişimini yavaş yavaş kazanmaya başladığı için aynı cins ebeveyni ile vakit geçirmesi faydalıdır.
Bir sorun yaşadığı zaman sorunun kaynağını bulması için ona zaman verebilirsiniz. Sorunun kaynağını bulduktan sonra birlikte çözüm üretebilirsiniz.
Kendi kıyafetlerini giymesi, tuvalet ihtiyacını kendi karşılaması için yardımlarınızı kademeli olarak azaltabilirsiniz.
Evinizin onunla ilgili olan kısımlarının kurallarını birlikte belirleyebilirsiniz; mesela yatma vakti, televizyon izleme vakti gibi.
3- DİL GELİŞİMİ
Dil gelişimi; seslerin, kelimelerin, sayıların, sembollerin kazanılması, saklanması ve dilin kurallarına uygun olarak kullanılmasını içeren bir süreçtir. Dil gelişimi, doğumdan itibaren başlar ve yaşam boyu devam eder. Dil ve öğrenme arasında önemli bir ilişki vardır. Ayrıca dil gelişimi sosyalleşmenin en önemli yapı taşlarından biridir.
Yaş ilerledikçe cümle içinde kullandığı kelime sayısında artış görülür.
Kendi kendine konuşur ve çok sık soru sorabilir.
Olayları hikayeleştirerek anlatabilir.
Düzgün ve net cümleler kurabilir.
Konuşmalarındaki bebeksi ifadeler gittikçe azalır.
Kelimelerin ne anlama geldiğini merak edebilir.
Kendisini zamirle ifade edebilir.
Konuşurken ses tonunu duruma göre değiştirebilir.
"Dün" ve "yarın"ı anlamlı olarak kullanabilir
DİL GELİŞİMİNE NASIL KATKI SAĞLANIR?
Çocuğunuza her gün bir resimli kitap okuyabilir, resimleri onun hikayeleştirerek anlatmasını isteyebilirsiniz.
Günümüzde teknoloji kullanımı ne yazık ki çok küçük yaşlara kadar inmiştir. Bu teknolojik aletler tek taraflı iletişim sağladığından dolayı dil gelişimini olumsuz etkilemektedir. Bu sebeple bu aletleri daha az kullanmasını sağlayabilirsiniz.
Sizin kullandığınız kelimelerin doğruluğu çok önemlidir. Birincil olarak sizden duyduklarını kullanmaktadır. Bu sebeple kelimelerinizi doğru kullanmanız faydalıdır.
Günlük işleriniz sırasında onunla konuşabilir, sorular sorabilirsiniz.
Birlikte kukla oynayabilirsiniz. Bu sayede hem bilişsel gelişimine, hem ince kas gelişimine, hem de dil gelişimine destek olabilirsiniz
4- BEDENSEL (MOTOR) GELİŞİM
Bedensel (motor) gelişim, yaşam boyu devam eden ‘motor’ becerilerde ortaya çıkan davranışların kontrol altına alınması sürecidir. Söz konusu olan davranışlar; duyu organları, zihin ve kasların birlikte çalışması ile ortaya çıkar. Bedensel (motor) gelişim baştan ayağa, içten dışa ve büyük kaslardan küçük kaslara doğrudur.
Küçük Kas Gelişimi
Baş ve işaret parmağıyla küçük nesneleri tutabilir.
Yardımsız kalem tutabilir.
Makası tutabilir ve kâğıdı kesebilir.
Bir resmin sınırlarını taşırmadan boyayabilir.
5-6 yaşta resimde; ev, adam, ağaç çizebilir.
5-6 yaşta koşarken yerden nesne alabilir.
Modele bakarak, harfleri ve karmaşık küçük çizgileri taklit edebilir.
Nokta nokta verilen resmin çizgilerini birleştirebilir.
5-6 yaşta 1'den 10'a kadar olan sayıları kopya edebilir.
Büyük Kas Gelişimi
Atlayıp, zıplayıp, topa tekme atabilir.
Parmak ucunda yürüyebilir.
Tek ayağı ile zıplayabilir.
Yardımsız merdiven inip çıkabilir.
Bardaktaki suyu dökmeden taşıyabilir.
Öne doğru takla atabilir.
Topu yakalayıp yere vurarak sıçratabilir.
Yaşına uygun bisiklete binebilir.
5-6 yaşlarında denge tahtasında yürüyebilir.
BEDENSEL (MOTOR) GELİŞİME NASIL KATKI SAĞLANIR?
CİNSEL GELİŞİM
Fiziksel büyüme ile cinsel gelişim de hız kazanır.
Fark edilen ilk cinsel ilgiler çocuğun tüm çevresini kapsayan merak sonucu oluşur.
Çocuk bu dönemde kız/erkek cinsel organlarını merak eder ve bununla ilgili sorular sorabilir.
Çocuğun sorularını cevaplarken sadece sorduğu kadarını cevaplamalı çocuğun merakı giderilmelidir. Soruları çocuk kime sorduysa o kişi cevaplandırmalıdır.
Çocukların bu yaşlarda ayrı odada yatmaya başlaması gerekmektedir.
Eğer evin fiziksel şartları müsait değilse yine de ayrı bir yatak ayrı bir dolap ile çocuğa aidiyet kazandırmak adına farklı bir bölme yapılmalıdır.
Çocuğun kendi odasında/yatağında uyumasını teşvik etmek için;
ü Kendi odasında yatmak istemiyorsa bunun altındaki nedeni bulmalıyız(yatağı rahat mı? Korkuyor mu? vs)
ü Kendi yatağında yatmanın daha rahat olduğu hissi verilmelidir.
ü Kendi odası ve yatağını sevdirmek için; nevresimini kendisine seçtirebiliriz, odasına yatağına sticker yapıştırabiliriz.
ü Odasının fiziki düzenlemesini onun seçmesini isteyebiliriz.
ü Kendi odasında uyandığı sabahlarda ne mutlu olunduğunu çocuğa yansıtabiliriz.
